De Dorpskerk is de derde kerk die op de huidige locatie gebouwd is. In 960 komt in de annalen van de Domkerk te Utrecht al een kerk te Marsna voor. En nog eerder in 866, wordt vermeldt dat de kerk enige kerkelijke goederen in Marsna bezat.
De tweede ’tufstenen’ kerk met een toren is omstreeks 1200 gebouwd in opdracht van de bewoners van Huis Ter Meer, een slot dat op de westelijke oever van de Vecht is gebouwd, en we mogen veronderstellen dat deze tweede kerk op dezelfde plek is gebouwd, waar ook de eerste stond. In het Vechtstreekmuseum is een fraaie grote pentekening te bezichtigen van ‘Huis Ter Meer’ en omgeving. Daarop is de Dorpskerk duidelijk zichtbaar ingetekend.
Ridder Emericus van der Meer en zijn familie kwamen uit Zuid-Beveland. De kerk werd gewijd aan de heilige Pancratius, een hoge officier uit het Romeinse leger die om de belijdenis van zijn Christelijk geloof de marteldood stierf. Er was in die tijd een uitgebreide verering voor Pancratius. De kerk werd gebouwd in de Romaanse bouwstijl, het koorgedeelte ligt op het oosten en de toren dus op het westen. Dat is zo bij elke oude kerk het geval en als het ware is zo’n oud kerkgebouw ‘een kompas’ dat oost en west aanwijst. De zon komt in het oosten op (koorgedeelte) en gaat in het westen (toreningang) onder.
De huidige Dorpskerk is een laatgotische éénbeukige kruiskerk die in 1519 werd gebouwd. De kerk heeft een aangebouwde sacristie. Het oudste deel van de Dorpskerk is de tufstenen Romaanse toren uit de 12e of 13e eeuw. De kerk is afgedekt door een leien zadeldak.
Aan de zuidzijde is een grafkapel met een grafkelder van de familie Huydecoper. De kapel wordt vanuit de kerk afgescheiden door een fraai smeedijzeren hekwerk uit 1721 dat vele symbolieken bevat. Op de vloer van het koor en het schip liggen verschillende grafzerken met opschriften, waarvan sommige met familiewapens.
Aan de zuidzijde is een grafkapel met een grafkelder van de familie Huydecoper. De kapel wordt vanuit de kerk afgescheiden door een fraai smeedijzeren hekwerk uit 1721 dat vele symbolieken bevat. Op de vloer van het koor en het schip liggen verschillende grafzerken met opschriften, waarvan sommige met familiewapens.
In het begin was de kerk huiskapel van het kasteel te Maarssen dat in 1672 door de Fransen werd verwoest. Het “Huis ter Meer” kwam voor het kasteel in de plaats en stond tot 1903 aan de Vecht. De zeer fraai gesneden herenbank Huis ter Meer is in de Dorpskerk te bewonderen.
De kerkzaal zelf, niet groter dan het huidige middenschip, werd in het begin van de 16e eeuw afgebroken en vervangen door een nieuwe bakstenen kruiskerk. De toren bleef bestaan en het is toch gedenkwaardig dat al ruim 800 jaar lang dezelfde toreningang wordt gebruikt om de kerk te betreden. Hoeveel voetstappen zouden daar al gezet zijn…? De adellijke geslachtenzijn veelal bekend (o.a. de Huydecoopers die gewoond hebben op Goudestein). Maar de vele tienduizenden eenvoudige mensen van gewone komaf worden niet genoemd. Bij God echter zijn ze vast en zeker even waardevol als mensen van adel. De Dorpskerk kende in de loop der tijden veel aanbouwsels en verbouwingen waarvan sommige in recente jaren zijn weggehaald en in de oude situatie weer is hersteld.
